Diagram Ishikawy – diagram przyczyn i skutków. Czym jest?

Czym jest Diagram Ishikawy?

Diagram Ishikawy to graficzna analiza problemu, która przedstawia powiązania między skutkiem (problemem) a jego potencjalnymi przyczynami. Jego kształt przypomina szkielet ryby, dlatego często nazywa się go diagramem rybiej ości.

Metoda ta została opracowana przez Kaoru Ishikawę, profesora Uniwersytetu Tokijskiego, w latach 60. XX wieku. Diagram ten pomaga w identyfikacji wszystkich możliwych przyczyn danego problemu, dzięki czemu jest jednym z kluczowych narzędzi Lean Manufacturing i zarządzania jakością.

Przeczytaj na blogu: Lean management — czym jest? Największe korzyści dla organizacji

Rodzaje układów diagramu

Diagram Ishikawy można tworzyć w różnych układach, w zależności od specyfiki analizowanego problemu. Wyróżniamy następujące rodzaje diagramów:

• klasyczny diagram rybiej ości – najbardziej popularny, z główną osią przedstawiającą problem i bocznymi kategoriami możliwych przyczyn,
• diagram w układzie 4S – stosowany w analizie problemów w procesach usługowych i administracyjnych. Obejmuje cztery kategorie: System, Standard, Otoczenie (Surroundings) i Umiejętności (Skills),
• diagram w układzie 5M+E – wykorzystywany w zarządzaniu jakością, obejmuje sześć kategorii przyczyn: Manpower (ludzie), Machines (maszyny), Methods (metody), Materials (materiały), Measurement (pomiar) i Environment (środowisko).

Dobór odpowiedniego rodzaju diagramu zależy od specyfiki badanego problemu i branży, w której jest stosowany.

Przeczytaj na blogu: Brzytwa Ockhama – zasada ekonomii myślenia. Jak zastosować w firmie?

Jak utworzyć diagram Ishikawy?

Głównym celem diagramu jest przeanalizowanie wszystkich możliwych czynników wpływających na dany problem oraz znalezienie jego źródła. Stworzenie go wymaga kilku kluczowych kroków: zdefiniowania problemu, określenia przyczyn oraz analizy uzyskanych wyników.

Dowiedz się więcej na szkoleniach:

Zarządzanie strategiczne

Zarządzanie sytuacją kryzysową

Zarządzanie przez cele

Zdefiniuj problem

Pierwszym i najważniejszym krokiem w tworzeniu diagramu Ishikawy jest precyzyjne określenie problemu, który ma zostać przeanalizowany. Należy go sformułować w sposób konkretny, mierzalny i jednoznaczny, aby uniknąć błędnych interpretacji.

Jak poprawnie zdefiniować problem?

• Powinien być wyrażony w sposób prosty i klarowny – np. „Wzrost liczby reklamacji klientów” lub „Opóźnienia w dostawie zamówień”.
• Musi być możliwy do analizy – nie powinien być zbyt ogólny.
• Powinien być zapisany na końcu diagramu, na głównej osi (tzw. „głowa ryby”).

Po ustaleniu problemu warto przeprowadzić krótką burzę mózgów z zespołem, aby upewnić się, że problem został dobrze zrozumiany i wszyscy uczestnicy analizy są zgodni co do jego definicji.

Przeczytaj na blogu: Six Sigma (DMAIC) – czym jest i na czym polega metoda?

Określ przyczyny

Po określeniu problemu należy zidentyfikować wszystkie możliwe przyczyny, które mogą mieć na niego wpływ. Przyczyny te grupuje się w kategorie, które pomagają uporządkować analizę i wskazać kluczowe czynniki wpływające na problem.

W zależności od branży i rodzaju problemu można stosować różne kategorie przyczyn. Najpopularniejsze to:

• 5M (w produkcji i zarządzaniu jakością):
  
  • Manpower (Ludzie) – błędy ludzkie, niewłaściwe szkolenie, brak kompetencji.
  • Machines (Maszyny) – awarie sprzętu, niska wydajność, zużycie narzędzi.
  • Methods (Metody) – nieskuteczne procedury, brak standaryzacji procesów.
  • Materials (Materiały) – słaba jakość surowców, opóźnienia w dostawach.
  • Measurement (Pomiar) – błędne dane, brak precyzyjnych metod kontroli.
• 5M+E (rozszerzona wersja, uwzględniająca środowisko):
  6. Environment (Środowisko) – czynniki zewnętrzne, warunki atmosferyczne, polityka firmy.
• 4S (dla branży usługowej i administracyjnej):
  • Surroundings (Otoczenie)
  • Suppliers (Dostawcy)
  • Systems (Systemy i procedury)
  • Skills (Umiejętności pracowników)

Jak określić przyczyny?

• Burza mózgów – wspólne zebranie wszystkich możliwych przyczyn problemu.
• Analiza dostępnych danych – sprawdzenie raportów, statystyk i wcześniejszych przypadków.
• Klasyfikacja przyczyn – przypisanie ich do odpowiednich kategorii.
• Dodanie podprzyczyn – każda główna przyczyna może mieć kilka podprzyczyn, np. „błędy ludzkie” → „niewystarczające szkolenie”.

Przeczytaj na blogu: Zarządzanie procesami biznesowymi (BPM) – czym jest?

Po określeniu przyczyn są one graficznie przedstawiane na strzałkach bocznych diagramu, tworząc charakterystyczny kształt rybiej ości.

Interpretacja diagramu

Po stworzeniu diagramu Ishikawy należy go przeanalizować i zidentyfikować kluczowe przyczyny, które mają największy wpływ na problem.

Jak skutecznie interpretować diagram?

• Zidentyfikuj główne przyczyny – sprawdź, które kategorie przyczyn pojawiają się najczęściej lub mają najwięcej podprzyczyn.
• Przeanalizuj wzajemne powiązania – zobacz, czy niektóre czynniki wpływają na siebie nawzajem.
• Zastosuj zasadę Pareto (80/20) – w wielu przypadkach 80% problemów wynika z 20% przyczyn.
• Przeprowadź dodatkowe analizy – sprawdź dane historyczne, wykonaj testy, aby potwierdzić wnioski.

W praktyce diagram pozwala na efektywne rozwiązywanie problemów poprzez wskazanie najbardziej prawdopodobnych przyczyn, które należy wyeliminować lub poprawić.

Przykład interpretacji diagramu Ishikawy

Załóżmy, że firma produkcyjna analizuje problem wzrostu liczby wadliwych produktów. Analiza diagramu wykazała, że najczęstszymi przyczynami są:

• błędy ludzkie wynikające z niewystarczającego szkolenia,
• problemy z maszynami, które wymagają regularnej konserwacji,
• niska jakość surowców dostarczanych przez zewnętrznych dostawców.

Dzięki tej analizie firma może podjąć konkretne działania, takie jak poprawa szkoleń, wdrożenie nowych procedur kontroli jakości czy negocjacje z dostawcami.

Kiedy zastosować diagram Ishikawy?

Diagram przyczynowo-skutkowy można stosować w różnych branżach i sytuacjach, szczególnie w przypadku problemów związanych z produktywnością, jakością i zarządzaniem procesami.

Najczęstsze zastosowania:

• kontrola jakości – analiza przyczyn defektów w procesach produkcyjnych,
• rozwiązywanie problemów – identyfikacja źródeł problemu i opracowanie rozwiązań,
• analiza procesów biznesowych – poprawa efektywności i eliminacja strat,
• zarządzanie projektami – optymalizacja działań w firmie.

Diagram Ishikawy pozwala na identyfikację wszystkich możliwych przyczyn, co ułatwia efektywne rozwiązywanie problemów.

Zalety i wady diagramu Ishikawy

Diagram Ishikawy to skuteczne narzędzie do analizy przyczyn i skutków, które pomaga identyfikować źródła problemów w różnych procesach. Jego zastosowanie pozwala na graficzne przedstawienie powiązań między przyczynami a skutkami, co ułatwia podejmowanie decyzji i wdrażanie działań naprawczych. Jednak mimo wielu zalet, diagram ten ma również pewne ograniczenia.

Zalety diagramu Ishikawy

• Proste i skuteczne narzędzie do analizy problemów.
• Ułatwia identyfikację głównych przyczyn błędów w procesach.
• Pozwala na przeprowadzenie burzy mózgów i wykorzystanie wiedzy zespołu.
• Wspiera zarządzanie jakością i optymalizację procesów.
• Może być stosowany w różnych branżach – produkcyjnych, usługowych i administracyjnych.

Wady diagramu Ishikawy

• Nie określa wagi poszczególnych przyczyn – wymaga dodatkowej analizy.
• Może być czasochłonny, jeśli analizowany problem jest złożony.
• Nie zawsze prowadzi do jednoznacznych wniosków – czasem konieczne są dodatkowe metody analizy.

Podsumowanie

Diagram Ishikawy to uniwersalne narzędzie do identyfikowania przyczyn problemów w różnych procesach. Stosując analizę przyczynowo-skutkową, można zbadać możliwe przyczyny problemów, poprawić jakość działań i zoptymalizować funkcjonowanie organizacji.

Dzięki swojej prostocie i skuteczności diagram Ishikawy stał się kluczowym elementem systemów zarządzania jakością i jest powszechnie wykorzystywany w koncepcjach Lean Manufacturing i Six Sigma. Jeśli chcesz skutecznie rozwiązywać problemy w swojej firmie, to narzędzie warto wprowadzić do codziennej analizy procesów!