Bariery komunikacyjne – co przeszkadza w skutecznej komunikacji?

Czym są bariery komunikacyjne?

Barierami w komunikacji nazywamy różne przeszkody i czynniki utrudniające lub całkowicie uniemożliwiające skuteczną wymianę informacji między ludźmi. Czynniki te mogą wynikać z różnic kulturowych, językowych środowiskowych. technologicznych, psychologicznych i wielu innych. Mogą mieć swoje źródło na poziomie jednostki, grupy, organizacji, a nawet samej komunikacji.

Rodzaje barier i błędów komunikacyjnych

Bariery komunikacyjne pomiędzy rozmówcami można podzielić na psychologiczne, fizyczne i systematyczne, a także bariery językowe i kulturowe. Bariery psychologiczne są związane ze stanem psychologicznym nadawcy i odbiorcy informacji. Najczęściej wynikają one z braku pewności siebie, braku empatii i zrozumienia, stresu, braku zaufania, lęku i nieśmiałości, uprzedzeń i stereotypów oraz niedostatecznej samoświadomości.

Dowiedz się więcej na szkoleniach zamkniętych:

Komunikacja i współpraca w zespole wielopokoleniowym

Komunikacja wewnętrzna

Fizyczne bariery w komunikacji odnoszą się między innymi do przeszkód wynikających z otoczenia czy odległości, które mogą zakłócić rozmowę, uniemożliwić utrzymywanie kontaktu wzrokowego czy przekazywanie komunikatów werbalnych i niewerbalnych wpływających na prawidłową interpretację przekazywanych słów i emocji. Zaliczamy do nich problemy techniczne, słabe połączenie internetowe, wadliwy sprzęt czy słaba jakość dźwięku i obrazu podczas wideokonferencji.

Bariery systematyczne to przeszkody związane z organizacją i strukturami, które utrudniają wymianę myśli. Może to być brak jasnych zasad czy ról w procesie komunikacji, nieaktualne lub niespójne informacje, opóźnienie przekazywania informacji czy przekazywanie nieprawdziwych i niesprawdzonych informacji.

Przeczytaj na blogu: Komunikacja niewerbalna — czym jest? Jak ważny jest język ciała?

Bariera językowa dotyczy nie tylko osób posługujących się różnymi językami, ale też używających specjalistycznego słownictwa czy żargonu niezrozumiałego dla drugiej osoby. Bariery kulturowe związane są z różnicami w wartościach, przekonaniach czy zwyczajach, co może wpływać na niewłaściwą interpretację słów czy intencji i wywoływać nieporozumienia oraz silne emocje.

Klasyfikacja według Thomasa Gordona

Thomas Gordon wyróżnił trzy kategorie, a w nich 12 barier w komunikacji. Nazwał je „brudną dwunastką” i zaliczył do nich:

Osądzanie:

• krytykowanie,
• przezywanie,
• stawianie diagnozy,
• chwalenie połączone z oceną.

Dawanie rozwiązań:

• rozkazywanie,
• grożenie,
• moralizowanie,
• stawianie zbyt wielu pytań lub niewłaściwych pytań,
• doradzanie.

Unikanie udziału w troskach:

• odwracanie uwagi,
• logiczne argumentowanie,
• uspokajanie.

Klasyfikacja według Gabriela Łasińskiego

Inne zestawienie barier komunikacyjnych stworzył Gabriel Łasiński. Również podzielił je na trzy kategorie. Pierwsza z nich to bariery semantyczne i odnoszą się głównie do przepływu informacji. Druga grupa to bariery psychologiczne, która odnosi się do cech psychologicznych obu uczestników rozmowy. Trzecia grupa to bariery fizyczne i środowiskowe, które nie są zależne od ludzi.

Błędy semantyczne:

• zniekształcanie informacji,
• wielkość, szybkość i objętość informacji,
• niezrozumiała tematyka,
• niezrozumiały język (terminologia, żargon).

Błędy psychologiczne:

• negatywne nastawienie,
• nieśmiałość,
• brak zainteresowania tematem,
• zbyt duże zaangażowanie emocjonalne,
• lekceważenie słuchaczy,
• brak przygotowania merytorycznego,
• dogmatyzm myślenia,
• brak koncentracji,
• monotonność wypowiedzi,
• różnice temperamentów,
• nieumiejętność słuchania,
• zmęczenie.

Błędy fizyczne i środowiskowe:

• hałas,
• temperatura,
• miejsce,
• pora dnia,
• presja czasu,
• awaria sieci telekomunikacyjnych,
• zbyt duża liczba uczestników rozmowy,
• zła aranżacja pomieszczenia.

Zewnętrzne i wewnętrzne bariery w komunikacji

Bariery w efektywnej komunikacji można też podzielić na dwie grupy: wewnętrzne i zewnętrzne. Chodzi więc o problemy wynikające z nas, rozmówców, jak i te, na które nie mamy wpływu, gdyż są efektem innych czynników. Bariery te mogą wystąpić pojedynczo lub jednocześnie, prowadząc do całkowitego braku zrozumienia drugiej osoby.

Dowiedz się więcej na szkoleniach otwartych:

Komunikacja interpersonalna

Skuteczna komunikacja – zwięzłość i klarowność w mowie i piśmie

Wewnętrzne bariery komunikacyjne

Bariery wewnętrzne są silnie połączone z psychologicznymi, gdyż wpływają na sposób, w jaki nadawca i odbiorca przetwarzają i interpretują przekazywane informacje. Bariery te wynikają z osobistych przeżyć, przekonań, nawyków i przyzwyczajeń. Prowadzą do pochopnego wyciągania wniosków, gdyż każda osoba będąca uczestnikiem dyskusji może inaczej odbierać to, co mówi druga osoba.

Przeczytaj na blogu:

Kompetencje miękkie – kluczowe umiejętności dla sukcesu zawodowego i osobistego

Przyczyny konfliktów w pracy – jak sobie z nimi radzić?

Co ważne, wewnętrzne bariery często powstają nieświadomie, gdyż każdy z nas interpretuje słowa i gesty przez pryzmat własnych doświadczeń. Na tym polega percepcja świata każdego z nas. Niestety, z powodu różnych przeżyć i światopoglądów tworzy to bariery w komunikowaniu się.

Zewnętrzne bariery komunikacyjne

Bariery zewnętrzne są łatwiejsze do pokonania, gdyż zwykle występują one w otoczeniu rozmówców. Wystarczy więc zmienić otoczenie lub przełożyć rozmowę, by już nie zakłócały komunikacji. Do barier zewnętrznych można zaliczyć wspomniane już wcześniej; hałas, problemy z zasięgiem, głośne rozmowy, brak czasu, inne czynniki zewnętrzne zakłócające spokój i uniemożliwiające aktywne słuchanie (remont, ruch uliczny, głośna muzyka itp.).

Dowiedz się więcej na szkoleniach zamkniętych:

Efektywna komunikacja ułatwiająca współpracę – Extended DISC®

Komunikacja i budowanie trwałych relacji

Komunikacja i współpraca w zespole wielopokoleniowym

Jak pokonywać bariery w komunikacji interpersonalnej?

Pokonywanie barier komunikacyjnych zaczyna się od dostrzeżenie własnych problemów i ograniczeń w tym temacie. Bardzo łatwo bowiem dostrzec błędy komunikacyjne u innych, rzadko kiedy jednak wina leży tylko po jednej stronie. Do nieporozumień w dialogu przyczyniają się dwie osoby, dlatego by móc eliminować bariery, warto rozpocząć od zmiany siebie. Jeżeli rozumiemy, co utrudnia nam porozumienie z innymi, łatwiej nam będzie unikać tych błędów w komunikacji.

Słuchaj rozmówcy

Umiejętność słuchania jest kluczem do porozumienia. Skuteczne słuchanie można podzielić na cztery następujące etapy:

• słuchanie aktywne – polega na zadawaniu pytań oraz udzielaniu odpowiedni zwrotnych,
• słuchanie empatyczne – obejmuje wczuwanie się w położenie rozmówcy,
• słuchanie otwarte – polega na wysłuchaniu w całości tego, co ma do powiedzenia druga osoba, bez przerywania i wtrącania się, a dopiero potem wyciągnięciu wniosków z jej wypowiedzi,
• słuchanie świadome – na co składa się nasza wiedza ogólna, obserwacja i wsłuchanie się w spójność wypowiedzi.

Przygotuj się do rozmowy

Niezależnie od tego, czy chodzi o spontaniczną rozmowę czy planowane spotkanie w celu omówienia konkretnego tematu, zawsze warto przygotować się do takiej rozmowy. Zasięgając informacji i dysponując wiarygodnymi danymi, unikamy nieporozumień oraz prezentujemy się jako osoba kompetentna. To z kolei ułatwia naszym odbiorcom traktowanie nas z szacunkiem, wpływa na jakość słuchania i odbioru informacji i pozwala uniknąć wielu barier psychologicznych.

Przeczytaj na blogu:

Komunikacja interpersonalna – czym jest? Na czym polega dobra komunikacja?

Jak usprawnić komunikację w zespole projektowym?

Nie oceniaj i nie bój się wyrażać swojego zdania

Ocenianie i osądzanie wypowiedzi innych oraz ich intencji to jedna z głównych barier komunikacyjnych uniemożliwiająca wzajemne zrozumienie. Dlatego podczas rozmowy należy unikać osądzania i wyciągania pochopnych wniosków. Zamiast tego lepiej skupić się na faktach i zadawać pytania, by ustalić czy dobrze odebraliśmy wypowiedź rozmówcy.

Dowiedz się więcej na szkoleniach zamkniętych:

Komunikacja oparta na szacunku i zaufaniu

Z drugiej strony przyda się też pewna doza pewności siebie. Stres i lęk przed oceną może nas powstrzymać przed wyrażeniem własnego zdania, co znacznie utrudni komunikację i pozbawi dyskusję cennego punktu widzenia.

Mów zwięźle i treściwie

Zwięzłe i treściwe wypowiedzi znacząco ułatwiają przyswojenie i zapamiętanie informacji. Z kolei szybkie mówienie i nadmiar słów mogą przytłoczyć odbiorcę i sprawić, że nie dostrzeże on rzeczywistego sensu wypowiedzi.

Stosuj się do zasad komunikacji

W każdej rozmowie staraj się stosować do najważniejszych zasad dobrej komunikacji:

1. Aktywnie słuchaj.
2. Ustal konkretny cel komunikacji.
3. Mów wprost i zwięźle.
4. Bądź wiarygodny i merytorycznie przygotowany do rozmowy.
5. Postaw na konstruktywną informację zwrotną.
6. Korzystaj z komunikacji niewerbalnej w zgodzie z werbalną.