Metoda 6 kapeluszy de Bono - na czym polega? Dlaczego warto?

Metoda 6 myślowych kapeluszy – na czym polega?

Problemy codzienności wymagają czasami mniejszej, a czasami większej uwagi. Te trudniejsze należy poddać głębokiej analizie. Jednak jeśli rozwiązanie nie przychodzi samo, w wyniku działania podświadomości, czas na metodę kreatywnego rozwiązywania problemów. Można ją stosować w grupie (np. w pracy, w klasie, w rodzinie), ale również podczas samodzielnego podejmowania decyzji. Jest uporządkowana, a każdy kapelusz – symbol ma swój kolor. 

Biały kapelusz – obiektywny, skupiony na faktach

Analizę problemu i szukanie rozwiązania trzeba zacząć od kapelusza białego. Ważne są suche dane i fakty, np. liczby, nie zaś emocje czy opinie. Informacje te warto podzielić na dwie grupy: niepodważalne fakty oraz informacje, co do których nie ma pełnej pewności. 

Celem tego podziału jest głębokie poznanie problemu i lepsze zrozumienie sytuacji, która wymaga rozwiązania. 

Czerwony kapelusz – emocje

Czerwony kapelusz jest odwrotnością kapelusza białego, czyli skupia się na emocjach i uczuciach wywoływanych przez zagadnienie wymagające rozstrzygnięcia. I chodzi tutaj zarówno o emocje pozytywne, jak i negatywne. Warto dowiedzieć się, skąd się wzięły, jak zostały wywołane i podzielić się nimi z resztą grupy. Uwolnienie emocji zmniejszy ich znaczenie w dalszej pracy nad rozwiązaniem problemu. Jednak nie należy wstydzić się tych emocji, ani ich usprawiedliwiać. 

Dowiedz się więcej na szkoleniach: Zarządzanie konfliktem / Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji

Czarny kapelusz – krytyka

Czarny kapelusz to racjonalne argumenty, które zakładają, że dane rozwiązanie nie będzie odpowiednie. Są to potencjalne zagrożenia, krytyka konstruktywna i oparta na logice. Czarny kapelusz ma być tym, który uświadomi, ile dana sprawa ma słabych stron. Jednocześnie służy do udoskonalania pomysłu albo do tego, by go praktycznie wykorzystać. 

Żółty kapelusz – optymizm i entuzjazm

Odwrotnością czarnego kapelusza jest kapelusz żółty symbolizujący optymizm. To moment na szukanie pozytywnych aspektów pomysłu i jest to najbardziej konstruktywna część metody. Pomysły i sugestie dotyczące problemu pomagają w znalezieniu najlepszej metody działania. Żółty kapelusz to myślenie pozytywne, szukające wartości i korzyści z rozwiązania, ale bez nadmiernej euforii. 

Zielony kapelusz – kreatywny i produktywny

Zielony kapelusz symbolizuje nowe pomysły i ciekawe koncepcje, szukanie zmiany i dostrzeganie alternatywy, nawet dla takiego rozwiązania, które wydawało się na początku dobre. Ten moment rozwija różne idee, nietypowe pomysły i rozwiązania, które mogą nawet wydawać się nierealne. 

Niebieski kapelusz – kontrolujący

Niebieski kapelusz służy do kontroli pozostałych pięciu kapeluszy. W zespole rolę niebieskiego kapelusza pełni jednak osoba, zwykle lider lub kierownik zespołu. Czuwa on na tym, by wszystkie kapelusze były spójne, a efekt procesu myślowego korzystny. To on dobiera kolejność poszczególnych kolorów i koordynuje pracę grupy. 

Przeczytaj na blogu:

Jak rozwiązywać konflikty w zespole?

Problem Solving – co to jest?

Zalety myślowych kapeluszy

Czas zastanowić się nad tym, po co w ogóle wykorzystywać technikę sześciu kapeluszy Edwarda de Bono do analizy i podejmowania decyzji. 

• Kapelusze myślowe są gotową strukturą, którą można wykorzystać do organizacji całego procesu myślenia. Skoro każdy z sześciu kapeluszy myśli skupia się na jakimś jednym aspekcie, podejmowanie ważnych decyzji nie jest chaotyczne i umożliwia skupienie się w danej chwili tylko na jednym aspekcie, bez poruszania innych. 
• Korzystając z kapeluszy w jednej sprawie, można przyjrzeć się jej z bardzo różnych perspektyw i podjąć decyzję w oparciu o kompleksowe informacje oraz odkładając na bok silne emocje. 
• Metoda kapeluszy mobilizuje do kreatywnego myślenia i generuje kolejne, ciekawe pomysły. 
• Ponieważ każdy z sześciu kapeluszy ma przypisaną rolę, komunikacja w zespole przebiega sprawniej, a jego członkowie mogą skupić się na jednym problemie w danej chwili. W ten sposób ograniczają ryzyko pojawienia się nieporozumień i konfliktów. 
• Ponieważ kapelusze są różne, np. żółty jest optymistyczny, a czarny pesymistyczny, podczas podejmowania trudnej decyzji zachowana zostaje równowaga emocjonalna. Nie ma tutaj miejsca na reakcje skrajne, są natomiast zrównoważone decyzje. 
• Korzystanie z sześciu kapeluszy myślowych przyspiesza cały proces podejmowania decyzji, bo nie trzeba wiele razy rozważać tych samych kwestii. 

Wady myślowych kapeluszy

Metoda kapeluszy de Bono ma jednak także potencjalne wady. 

• Korzystanie z 6 kapeluszy myślowych może skłaniać do zbyt schematycznego rozwiązywania problemów. To ogranicza uwzględnianie złożonych i niestandardowych sytuacji, a przypisanie problemów do konkretnych kategorii czasami za bardzo upraszcza rzeczywistość. 
• Ponieważ strategia ta wymaga skupienia oraz czasu, może sprawić, że myślenie członków zespołu stanie się mniej spontaniczne i mniej emocjonalne. 
• Chociaż takie kapelusze jak zielony pobudzają kreatywność, to biały i czarny ją ograniczają, hamując proces generowania ciekawych pomysłów. 
• Osoby nieznające dobrze tego podejścia mogą czuć się zagubione i sfrustrowane podczas całego procesu podejmowania decyzji. Umiejętność posługiwania się tą metodyką wpływa na jej skuteczności. 
• Ten sposób podejmowania decyzji może nie brać pod uwagę specyficznych problemów, sytuacji i kontekstu, więc wnioski mogą być niewłaściwe lub niekompletne. 

Przeczytaj na blogu:

Przyczyny konfliktów w pracy – jak sobie z nimi radzić?

Negocjacje win-win – czym są? Etapy i zalety

Metoda 6 kapeluszy – kiedy warto stosować?

Metoda sześciu kapeluszy myślowych, wprowadzona przez maltańskiego psychologa i lekarza Edwarda de Bono, jest stosowana w biznesie, edukacji, szkoleniach zawodowych, a nawet w terapii psychologicznej.  

• Biznes

W biznesie metodyka jest wykorzystywana w trakcie podejmowania decyzji. Służy rozwiązywaniu złożonych problemów, a także sprzyja generowaniu kreatywnych pomysłów. Pomaga tym samym rozwiązywać problemy biznesowe. Nad jej wykorzystaniem powinna czuwać jednak odpowiednia osoba, taka, która doskonale zna zespół oraz mająca doświadczenie w korzystaniu z niej. 

• Edukacja

Podejście to jest stosowane przez nauczycieli, także akademickich, aby uczniowie mogli zobaczyć problem z różnych perspektyw, a następnie, by wykorzystali swoją kreatywność i prowadzili dyskusje, w wyniku których pojawiają się konstruktywne wnioski. To rozwija umiejętność krytycznego myślenia, analizy i oceny dostępnych informacji. 

• Szkolenia zawodowe

Rozwiązywanie problemów przy pomocy kapeluszy myślowych jest tematem wielu zawodowych szkoleń. Ćwiczenia przybliżające metodykę rozwijają umiejętności przywódcze, zarządzania projektem, rozwiązywania problemów i lepszej komunikacji w zespole. Dzięki temu uczestnicy szkolenia mogą doskonalić swoje umiejętności krytycznego myślenia, trafnego podejmowania decyzji i sprawnego działania w zespole, niezależnie od jego liczebności. 

• Terapia

Również problemy osobiste czy rodzinne można próbować rozwiązać z pomocą 6 kapeluszy. Dlatego podejście to jest stosowane w terapii indywidualnej, rodzinnej i grupowej. Pacjenci dzięki niemu mogą na swój problem spojrzeć z bardzo różnych stron, zdiagnozować swoje myśli i emocje, a także nauczyć się samodzielnego radzenia sobie w trudnych, życiowych sytuacjach. 

Podsumowanie

W wielu obszarach myślowe kapelusze de Bono są traktowane jako narzędzie do usprawniania procesów myślowych, uwalniania kreatywności, poprawy efektywności oraz rozwiązywania złożonych problemów. Są cenione przez profesjonalistów z bardzo różnych dziedzin, ponieważ stanowią wsparcie w doskonaleniu umiejętności podejmowania decyzji. Umiejętnie je wykorzystując, można nakłonić zespół do burzy mózgów, kreatywności i obiektywnego podejścia do wyzwań, a także usprawnić podejmowanie osobistych czy rodzinnych decyzji.