Asertywność – co to jest? Czym jest zachowanie asertywne?

Co to jest asertywność?

Asertywność to umiejętność komunikowania się z innymi w sposób otwarty i bezpośredni. W praktyce oznacza to wyrażanie własnego zdania i postępowanie w zgodzie ze swoim sumieniem.

Manifestowanie sprzeciwu nie musi jednak oznaczać braku szacunku dla innych. Asertywność nie ma nic wspólnego z agresją słowną, ale uwzględnia prawa każdej ze stron.

Co istotne, jest to umiejętność nabyta. To znaczy, że nikt nie rodzi się asertywny, ale kształtuje i rozwija tę zdolność w toku rozmaitych relacji.

Nie zawsze jednak udaje się osiągnąć równowagę w tym względzie. Niektórzy stają się przesadnie spolegliwi, inni prezentują wobec innych wręcz roszczeniową postawę.

Dowiedz się więcej na szkoleniu Trening asertywności

Osoby, które potrafią być asertywne, są bardziej zadowolone z siebie, z kontaktów z innymi ludźmi i w ogóle cieszą się równowagą i zdrowiem psychicznym. Potrafią zatroszczyć się o to, na czym im zależy bez szkody dla otoczenia. Cieszą się powszechnym szacunkiem i sympatią wśród innych, jednocześnie szanując to, co ich dzieli.

Asertywność a przyjmowanie i wyrażanie krytyki

Zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym okazji do asertywnego zachowania się jest mnóstwo. Jednym z największych wyzwań jest przyjmowanie krytycznych opinii, które bywają słuszne, ale równie często mogą być krzywdzące. Można wówczas reagować na różne sposoby. Najlepiej wybierać z wachlarza postaw asertywnych.

Oceny traktuj jak opinie

Nie należy każdego osądu z ust innej osoby traktować jak wyroku. Ocenę można potraktować jako jedną z opinii na swój temat, z którą nie trzeba się zgadzać, ale można brać pod uwagę.

Zadawaj pytania precyzujące

Jedną ze skutecznych technik asertywnego mierzenia się z krytyką jest sondowanie. To inaczej zadawanie osobie krytykującej pytań, które pozwolą zdefiniować konkretny zarzut wobec Twojej postawy czy zachowania.

Jeśli na pytania uszczegółowiające krytykujący nie potrafi odpowiedzieć równie precyzyjnie, prawdopodobnie jego opinia nie jest podparta rzetelnymi przemyśleniami.

Asertywność a krytyka – przyjmowanie tej ostatniej z podniesioną głową

Ćwiczenia na asertywność uwzględniają także przyjmowanie celnej krytyki bez usprawiedliwiania się, tłumaczenia czy wykręcania. W większości przypadków wystarczy krótkie „tak, masz rację” oraz „przepraszam”, aby przyjąć negatywne zdanie na swój temat z klasą.

Dowiedz się więcej na szkoleniu Trening pewności siebie

Jak natomiast wygląda kwestia asertywnego wyrażania krytyki? Jeśli dochodzi do konfliktu, prawdziwą sztuką jest wyrażanie swojej opinii tak, aby nie urazić swojego rozmówcy, ale rozwiązać problem w sposób konstruktywny.

Wyrażenia takie jak „nie potrafisz”, „źle postąpiłeś” czy „jesteś mało odpowiedzialny” niewiele wniosą do sytuacji. W końcu popełnianie błędów przez człowieka jest nieuniknione. Pamiętaj, że nie chodzi o duszenie w sobie frustracji czy niezadowolenia, ale o jego właściwe okazanie.

Ludzie asertywni wykorzystują umiejętność krytykowania przez konstruktywny wpływ na innych. Można tego dokonać za pomocą prostych i szczerych komunikatów. Dzięki temu można skutecznie zamienić nieefektywne lub błędne postępowanie na właściwe i przynoszące efekty.

Model asertywnego wyrażania krytyki

To styl wyrażania krytyki powszechnie znany pod skrótem FUO od trzech konstytuujących go słów:

• Fakty – opis zdarzeń, zachowań i sytuacji, które wywołały w nas negatywne emocje.
• Ustosunkowanie – wyrażenie własnych negatywnych uczuć i opinii.
• Oczekiwania – wyrażenie prośby lub polecenia celem zawarcia porozumienia z krytykowaną osobą, pociągającego za sobą zmiany w zachowaniu osoby krytykowanej.

Być asertywnym – przykłady postawy asertywnej

Zbyt mała asertywność lub jej zupełny brak jest widoczny wtedy, gdy zgadzasz się na propozycję drugiej strony, choć się z nią nie zgadzasz.

W efekcie nierzadko dochodzi do wykorzystywania innych, np. w zakładzie pracy, ale także w relacjach rodzinnych czy przyjacielskich.

Dowiedz się więcej na szkoleniu Odporność psychiczna MTQ 48

Umiejętność odmawiania i zakreślania granic pozwalają zachować komfort psychiczny w niekorzystnych sytuacjach, ale także stawać w obronie swoich praw. Najczęstszym przypadkiem, w którym uwidacznia się kłopot z asertywnością jest działanie wbrew sobie tylko po to, aby uszczęśliwić kogoś innego.

Aby lepiej uwidocznić, czym jest asertywność, warto przyjrzeć się kilku wyrazistym przykładom.

Sytuacja 1.

Umówiłeś się z przyjaciółmi na kolację w sobotę, ale godzinę później siostra prosi Cię o opiekę nad dzieckiem w tym samym czasie.

Jeśli jesteś osobą asertywną, nie przełożysz swoich planów na później, ale zaproponujesz siostrze inny termin opieki, chcąc spędzić wieczór zgodnie ze swoimi planami.

Sytuacja 2.

Zbliża się koniec Twojego dnia w pracy. Pakujesz torbę i zamierzasz wyjść do domu. W tej samej chwili przełożony podchodzi i prosi Cię o zadanie, którego pilnie potrzebuje.

Osoba asertywna nie będzie bała się wyrażania własnej opinii, ale w uprzejmy sposób powinna wyrazić swój dyskomfort związany z nieoczekiwaną prośbą i zaproponować, że wykona zadanie częściowo i dokończy następnego dnia lub w ogóle zajmie się poleceniem z samego rana.

Sytuacja 3.

Grupa przyjaciół z klasy 2B postanowiła wybrać się na wagary, zamiast wziąć udział w kartkówce z matematyki. Wahasz się, czy iść z nimi, czy zostać na teście sprawdzającym umiejętności, na opanowaniu których Ci zależało.

Jako osoba asertywna odmówisz kolegom, tłumacząc się choćby ciężką pracą, jaką włożyłeś w przygotowanie się do kartkówki.

Asertywność w pracy

Asertywność w pracy ma ogromne znaczenie, ponieważ zwiększa pewność siebie i motywuje do swobodnego wyrażania własnego zdania. Decyduje także o poczuciu własnej wartości jako pracownika.

Asertywność w pracy polega na pokazaniu, że potrafisz wyznaczyć granice, ale jednocześnie nie chcesz przekraczać granic, które wyznaczają sobie inni. Szanujesz to, że mogą mieć inne punkty widzenia.

Jak dokładnie może objawiać się asertywność w pracy? Wszystko zależy od osobistej interpretacji sytuacji. Jeżeli szef lub współpracownik kieruje do Ciebie konkretną prośbę, odpowiedz sobie na pytanie, jakie uczucia w Tobie wzbudza.

Dowiedz się więcej na szkoleniu Komunikacja i budowanie trwałych relacji

Asertywna postawa to nie tylko umiejętne odmawianie. To również wyrażanie prośby i zadawanie pytań w określony sposób. Kluczem jest tutaj podawanie konkretnych argumentów. Szantaż to słowo, które nie występuje w słowniku osób asertywnych.

Asertywności można się nauczyć

Asertywność jest umiejętnością nabytą. W toku relacji z innymi można ją rozwijać i doskonalić. W zależności od predyspozycji osobowościowych oraz doświadczeń życiowych każdy może prezentować w życiu postawę bardziej uległą lub bardziej agresywną.

Pierwsza wiąże się z brakiem umiejętności zadbania o swoje osobiste potrzeby. W trakcie konfliktu taka osoba raczej nie zabiera głosu, a wręcz wycofuje się z konfrontacji.

Z kolei osoby agresywne reagują na konflikt tak, jakby nie obchodziły ich uczucia i potrzeby drugiej strony. Jednym z najpopularniejszych przykładów takiego nieasertywnego zachowania jest zakazywanie zamiast proszenia. Jest to jednak do przepracowania.

Asertywność jest postawą najbardziej konstruktywną. Działa na Twoją korzyść oraz na korzyść osób, z którymi wchodzisz w relacje.

Jak rozwijać asertywność?

Jeśli czujesz, że brakuje Ci asertywności i realnie utrudnia Ci to funkcjonowanie i nawiązywanie relacji z innymi, masz do dyspozycji szereg rozwiązań wspomagających rozwój tej umiejętności.

Jednym z nich jest samodzielny trening asertywności, czyli skrupulatna analiza własnych zachowań i sytuacji, w których zabrakło Ci odwagi do odmowy lub wyrażenia własnego zdania. Chodzi o to, aby opisać swoje emocje i obawy, które narażają Cię na frustrację i mogą uniemożliwiać postawę asertywną.

W codziennym funkcjonowaniu trzymaj się także kilku złotych reguł:

• Buduj własne działania na szacunku do siebie i innych, wypowiadaj się z odwagą.
• Wyrażaj prośby w sposób bezpośredni i klarowny.
• Słuchaj asertywnie i dopytuj, jeżeli nie masz pewności.
• Opieraj się na faktach tak, aby nie dać powodu do podważenia Twojego zdania.
• Jak najczęściej używaj komunikatu „Ja”.

Pamiętaj, aby w treningu asertywności ustalać zasady, które realnie będziesz mógł wyegzekwować. Choć początkowo Twoje relacje z innymi mogą pozornie ulec pogorszeniu, konsekwencja pomoże Ci osiągnąć pożądane efekty.