Zarządzanie przez cele — zalety i wpływ na funkcjonowanie firmy

Zarządzanie przez cele to podejście zarządcze, które kładzie szczególny nacisk na wyznaczanie klarownych celów na różnych szczeblach organizacji, co przekłada się na jednoznaczną identyfikację zadań dla kadry na wszystkich poziomach. 

Sprawdź, jak metoda ta umożliwia menedżerom oraz pracownikom skuteczne planowanie, monitorowanie stopnia realizacji celów oraz doskonalenie działań w kontekście strategicznych priorytetów firmy. Przyjrzymy się głównym zaletom systemu zarządzania przez cele oraz jego wpływowi na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

Zarządzanie przez cele (MBO) – na czym polega?

Management by objectives to podejście stworzone w latach 50. XX wieku przez Petera Druckera, jednego z najbardziej wpływowych teoretyków zarządzania. Koncentruje się ono na ustanawianiu, komunikowaniu i realizacji celów zarówno na poziomie organizacji, jak i pracowników dla osiągnięcia strategicznych wyników.

Na poziomie organizacji MBO zakłada, że przedsiębiorstwo powinno skupić się na wyznaczaniu i konsekwentnej realizacji celów strategicznych. Kierownictwo ma za zadanie ustalać jasne cele, które są mierzalne, osiągalne, zgodne z misją firmy i czasowo określone (zgodnie z zasadą SMART). To umożliwia efektywne planowanie i monitorowanie postępów. 

Na poziomie pracownika MBO przekłada się na zaangażowanie pracowników w osiąganie celów organizacyjnych poprzez indywidualne cele, które są spójne z celami strategicznymi przedsiębiorstwa. Kierownik, będący bezpośrednim przełożonym, odgrywa rolę w procesie MBO, wspierając, oceniając i wynagradzając pracowników za ich wkład w realizację celów. W ten sposób zarządzanie przez cele stymuluje zaangażowanie pracowników, zwiększa efektywność organizacji i tworzy klarowną strukturę motywacyjną, a tym samym przyczynia się do osiągania sukcesów zarówno na poziomie instytucji, jak i pojedynczych pracowników.

Dowiedz się więcej na szkoleniach:

Zarządzanie przez wizję

Zarządzanie zespołem

System MBO a odpowiedzialność pracownika

System zarządzania przez cele i odpowiedzialność pracownika są ściśle powiązane. Tworzą integralną strukturę motywacyjną i organizacyjną w przedsiębiorstwie. MBO uwydatnia znaczenie jednoznacznego określenia celów i ich realizacji, co przekłada się na konkretną odpowiedzialność pracowników na różnych szczeblach organizacji.

Każdy pracownik ma określone cele, które są zgodne z celami strategicznymi przedsiębiorstwa. To podejście wyznacza kierunek działania pracowników oraz wiąże ich indywidualne cele z celami ogólnymi organizacji. Odpowiedzialność pracownika staje się integralną częścią systemu MBO, w którym pracownik jest zobowiązany do podejmowania działań przyczyniających się do osiągnięcia założonych celów.

Odpowiedzialność pracownika jest mierzalna. Kierownicy monitorują postępy w realizacji celów, a pracownicy są oceniani pod kątem skuteczności w osiąganiu założonych wyników. 

W rezultacie MBO nie tylko integruje pracowników w dążeniu do wspólnych celów organizacyjnych, ale również kształtuje kulturę odpowiedzialności, która sprzyja efektywności, współpracy i rozwojowi jednostki oraz całego przedsiębiorstwa. 

Przeczytaj na blogu:

Menedżer – kim jest i jaka jest jego rola w firmie?

System zarządzania przez cele w organizacji — jakie korzyści daje?

MBO przyczynia się do usprawnienia planowania poprzez klarowne określenie celów organizacyjnych na różnych poziomach struktury. Celowość i mierzalność tych celów pozwalają na lepszą orientację w działaniach i tworzą solidną podstawę do strategicznego planowania. Wyraźnie zdefiniowane cele oraz ich hierarchia sprzyjają lepszemu zrozumieniu ról i odpowiedzialności wewnątrz organizacji, co skutkuje bardziej efektywną i spójną strukturą.

Skuteczniejsze monitorowanie efektów to kolejna korzyść wynikająca z MBO. Podzielone na mniejsze fragmenty cele umożliwiają precyzyjne śledzenie postępów i ocenę osiągnięć. To z kolei pozwala organizacji na szybką reakcję na zmieniające się warunki rynkowe oraz na dostosowywanie strategii, bazując na rzeczywistych wynikach.

Przeczytaj na blogu: Lean management — czym jest?

Klarowność celów i ich związanie z misją organizacji stanowią inspirację dla pracowników. Motywują do zaangażowania i skierowania swoich wysiłków ku osiągnięciu wspólnych celów. MBO pomaga również w efektywnym alokowaniu zasobów, eliminując rozproszenie i zapewniając, że wysiłki pracowników są skoncentrowane na kluczowych obszarach, co z kolei sprzyja osiąganiu zamierzonych rezultatów.

Przeczytaj na blogu: Czym jest kierowanie zespołem? Jakie są metody kierowania zespołem?

Cele w MBO — jak je wyznaczyć?

Wyznaczanie celów w systemie zarządzania przez cele ma wpływ na skuteczność tego podejścia. Proces ten opiera się na konkretnych zasadach: cele muszą być jasne, mierzalne, osiągalne, określone w czasie. 

• Rozpocznij od identyfikacji celów strategicznych organizacji. Te cele powinny wynikać z misji, wizji i strategii przedsiębiorstwa.
• Cele w MBO powinny być hierarchiczne, obejmujące cele ogólne dla całej organizacji, cele departamentów i indywidualne cele pracowników. To umożliwia skoncentrowanie się na konkretnej roli każdego szczebla w osiąganiu ogólnych celów organizacyjnych.
• Wyznaczanie celów powinno być procesem partycypacyjnym, w którym kierownictwo konsultuje się z pracownikami na różnych szczeblach. Zaangażowanie zespołu w określaniu celów sprawia, że są one bardziej zrozumiałe i akceptowalne.
• Cele powinny być sformułowane w sposób, który pozwala na mierzenie ich osiągnięcia. Skoncentruj się na wynikach, które są związane z efektywnością organizacji oraz przyczyniają się do realizacji jej misji.
• Upewnij się, że cele są zgodne z zasadą SMART:
  • Specific — cel powinien być precyzyjnie zdefiniowany i jasny.
  • Measurable — cel powinien być możliwy do pomiaru, aby określić, czy został osiągnięty.
  • Achievable — cel powinien być realistyczny do osiągnięcia w danym kontekście.
  • Relevant — cel powinien być zgodny z celami ogólnymi organizacji.
  • Time-bound — cel powinien mieć wyznaczony termin realizacji.
    
• Wprowadź mechanizmy kontroli postępu w realizacji celów. To pozwoli na bieżące monitorowanie osiągnięć i ewentualne dostosowanie strategii, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Przeczytaj na blogu: Facylitacja – czym jest? Jak pomaga zwiększyć efektywność grupy?

Czy system MBO ma wady?

Mimo wielu korzyści wynikających z systemu zarządzania przez cele istnieją również pewne wady i potencjalne problemy związane z jego implementacją. 

• MBO może skłaniać pracowników i kierowników do koncentracji na osiąganiu krótkoterminowych celów, co może prowadzić do pomijania długoterminowych strategii i inwestycji w rozwój.
• W niektórych przypadkach może prowadzić do nadmiernego standaryzowania celów na różnych poziomach organizacji, co nie zawsze uwzględnia specyficzne warunki i potrzeby poszczególnych działów czy pracowników.
• Aby osiągnąć założone cele, niektórzy pracownicy lub działy mogą skłaniać się ku manipulacji wynikami lub celami, co może prowadzić do fałszywego przedstawiania rzeczywistego postępu.
• W praktyce ocena wydajności często opiera się na subiektywnych kryteriach, co może prowadzić do niesprawiedliwego lub nieprecyzyjnego osądzenia pracy pracowników.
• System MBO może być mało elastyczny, co utrudnia dostosowywanie się do zmieniających się warunków rynkowych czy organizacyjnych.
• W przypadku niewłaściwej implementacji może prowadzić do konkurencji między pracownikami, a to z kolei może wpływać negatywnie na atmosferę pracy i współpracę w zespole.
• Skupia się głównie na czynnikach wewnętrznych organizacji, pomijając czasem wpływ zmiennych zewnętrznych, takich jak zmiany rynkowe czy regulacje branżowe.